Tác động của cải cách đơn vị hành chính đến công tác quy hoạch đô thị sau ngày 1/7/2025

I. Bối cảnh cải cách đơn vị hành chính

Cải cách đơn vị hành chính tại Việt Nam là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, và thúc đẩy phát triển bền vững. Theo Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về "Tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả" và Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 về tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính, Chính phủ đã đặt ra các mục tiêu cụ thể, bao gồm:

Giảm số lượng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương: Từ 63 tỉnh, thành phố hiện nay xuống còn 34 đơn vị (28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương) từ ngày 1/7/2025, nhằm tối ưu hóa quản lý vùng và tăng cường liên kết kinh tế - xã hội.
Sáp nhập các xã, phường chưa đủ tiêu chuẩn: Theo Kết luận số 48-KL/TW ngày 30/01/2023 của Bộ Chính trị, các xã, phường không đạt tiêu chuẩn về diện tích (dưới 20% tiêu chuẩn) và dân số (dưới 15% tiêu chuẩn) sẽ được sáp nhập, dự kiến giảm 60-70% số lượng đơn vị hành chính cấp xã.
Xóa bỏ cấp hành chính huyện: Chuyển sang mô hình chính quyền 2 cấp (tỉnh – xã), như quy định trong Nghị định số 150/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 về tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh.

Mục tiêu của cải cách là giảm tầng nấc trung gian, tiết kiệm ngân sách, và nâng cao hiệu quả quản lý. Những thay đổi này tác động sâu rộng đến công tác quy hoạch đô thị, từ việc lập, điều chỉnh, đến triển khai các đồ án quy hoạch, đòi hỏi sự thích ứng nhanh chóng với cấu trúc hành chính mới.

II. Thay đổi trong cấp lập và phê duyệt quy hoạch đô thị

Cải cách đơn vị hành chính, đặc biệt là việc xóa bỏ cấp huyện, dẫn đến những thay đổi cơ bản trong quy trình lập và phê duyệt quy hoạch đô thị.

1. Chấm dứt quy hoạch cấp huyện

Trước đây, theo Luật Quy hoạch 2017 (Điều 24) và Luật Xây dựng (sửa đổi) 2020, các huyện chịu trách nhiệm lập các loại quy hoạch sau:

Quy hoạch vùng huyện, xác định định hướng phát triển không gian và hạ tầng trên địa bàn huyện.
Quy hoạch chung cho các thị trấn và đô thị loại V trực thuộc huyện.

Tuy nhiên, từ ngày 1/7/2025, khi cấp huyện bị xóa bỏ, các quy hoạch này sẽ không còn tồn tại. Thay vào đó:

Nội dung quy hoạch vùng huyện được tích hợp vào quy hoạch tỉnh hoặc quy hoạch vùng đô thị mở rộng, như quy định tại Nghị định số 37/2019/NĐ-CP về lập quy hoạch.
Quy hoạch chung các đô thị loại V được chuyển giao cho UBND tỉnh hoặc các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh.

2. Chuyển thẩm quyền phê duyệt quy hoạch về cấp tỉnh

Trong mô hình chính quyền 2 cấp, UBND tỉnh trở thành cơ quan duy nhất có thẩm quyền lập, thẩm định, và phê duyệt các loại quy hoạch đô thị, bao gồm:

Quy hoạch chung cho các đô thị loại IV, V (trước đây do huyện quản lý).
Quy hoạch phân khu và chi tiết cho các khu vực phát triển mới trên địa bàn các xã, phường.

Quy trình này được quy định rõ trong Nghị định số 150/2025/NĐ-CP, đảm bảo tính thống nhất và giảm thiểu sự chồng chéo trong quản lý quy hoạch.

III. Điều chỉnh phạm vi và nội dung quy hoạch đô thị

Cải cách hành chính dẫn đến sự tái cấu trúc không gian đô thị và yêu cầu điều chỉnh nội dung quy hoạch để phù hợp với địa giới hành chính mới.

1. Tái cấu trúc không gian phát triển đô thị

Chuyển đổi vai trò trung tâm hành chính cấp huyện cũ: Các trung tâm hành chính huyện trước đây sẽ được tái định vị thành:
- Trung tâm vệ tinh của các đô thị lớn (ví dụ: các huyện ngoại thành Hà Nội có thể trở thành vệ tinh của đô thị trung tâm).
- Vùng chuyển tiếp giữa các khu vực đô thị và nông thôn.
- Trung tâm chuyên ngành phục vụ công nghiệp, du lịch, hoặc logistics (ví dụ: khu công nghiệp tại các huyện cũ của Bắc Ninh, Đồng Nai).
Định hướng phát triển đô thị theo trục hành lang: Thay vì phân bổ rải đều theo đơn vị hành chính huyện, quy hoạch đô thị sẽ tập trung theo các trục hành lang tỉnh hoặc vùng đô thị hóa liên xã, như mô hình phát triển đô thị dọc các tuyến giao thông chính (cao tốc Bắc - Nam, vành đai 3, vành đai 4 tại Hà Nội).

2. Tăng cường liên kết và tích hợp vùng

Quy hoạch đô thị cần đảm bảo:

Liên kết hạ tầng kỹ thuật – xã hội: Thay vì liên kết giữa xã và huyện, các xã và cụm xã sẽ được kết nối trực tiếp với hệ thống hạ tầng cấp tỉnh (đường giao thông, cấp điện, cấp nước, xử lý rác thải).
Tích hợp đồng bộ các loại quy hoạch: Theo Điều 6, Luật Quy hoạch 2017, quy hoạch đô thị phải tích hợp với quy hoạch sử dụng đất, giao thông, môi trường, thủy lợi, và năng lượng. Ví dụ, các dự án đô thị thông minh tại TP.HCM (như Thủ Đức) đã tích hợp quy hoạch giao thông với hệ thống metro và quy hoạch năng lượng tái tạo.

IV. Rà soát và cập nhật dữ liệu quy hoạch

Để phù hợp với cấu trúc hành chính mới, công tác quy hoạch đô thị cần:

Rà soát đồ án quy hoạch cũ: Tất cả các đồ án quy hoạch đô thị được phê duyệt theo địa giới hành chính cũ (dựa trên cấp huyện) phải được điều chỉnh để phù hợp với quy hoạch tỉnh hoặc vùng đô thị liên xã. Ví dụ, quy hoạch vùng huyện Đông Anh (Hà Nội) sẽ được tích hợp vào quy hoạch chung của TP. Hà Nội.
Cập nhật dữ liệu nền tảng: Bao gồm:
- Bản đồ quy hoạch dựa trên địa giới hành chính mới.
- Dữ liệu dân số, đất đai, hạ tầng kỹ thuật, giao thông, mật độ xây dựng, được chuẩn hóa theo hệ thống thông tin quốc gia.
Ứng dụng công nghệ GIS và dữ liệu số: Theo Đề án 06 về chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022–2025, hệ thống GIS và cơ sở dữ liệu số tích hợp sẽ được sử dụng để quản lý, cập nhật, và chia sẻ thông tin quy hoạch. Ví dụ, hệ thống GIS quốc gia đã được triển khai tại các tỉnh như Quảng Ninh, Đà Nẵng để hỗ trợ quy hoạch đô thị thông minh.

V. Tác động đến quản lý dự án, đầu tư và phát triển hạ tầng

Cải cách hành chính tác động trực tiếp đến các hoạt động đầu tư, phát triển hạ tầng, và quản lý dự án đô thị.

1. Chủ đầu tư làm việc trực tiếp với tỉnh

Với việc xóa bỏ cấp huyện, các chủ đầu tư dự án đô thị, nhà ở thương mại, hoặc khu chức năng sẽ làm việc trực tiếp với UBND tỉnh hoặc các sở ban ngành cấp tỉnh, thay vì thông qua UBND huyện như trước đây. Điều này được quy định trong Nghị định số 150/2025/NĐ-CP, giúp giảm thời gian xử lý hồ sơ và tăng tính minh bạch.
Ví dụ, các dự án khu đô thị mới tại các huyện cũ của TP.HCM (như Cần Giờ, Nhà Bè) sẽ do Sở Quy hoạch - Kiến trúc TP.HCM trực tiếp thẩm định.

2. Thay đổi chỉ tiêu quy hoạch kỹ thuật

Các chỉ tiêu quy hoạch, bao gồm:

Dân số tối đa: Được điều chỉnh theo quy mô vùng đô thị liên xã hoặc tỉnh, thay vì giới hạn trong phạm vi huyện.
Tầng cao, mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất: Được rà soát để phù hợp với định hướng phát triển đô thị lớn hơn, ví dụ như các khu đô thị tích hợp tại các tỉnh như Bình Dương, Đồng Nai.
Cơ cấu sử dụng đất: Chuyển đổi từ phân bổ theo huyện sang phân bổ theo vùng, ưu tiên các khu vực phát triển công nghiệp, dịch vụ, hoặc du lịch.

VI. Lời kết

Cải cách đơn vị hành chính sau ngày 1/7/2025 là một bước đi chiến lược nhằm tinh gọn bộ máy quản lý, tối ưu hóa nguồn lực, và thúc đẩy phát triển đô thị bền vững. Những tác động nổi bật đến công tác quy hoạch đô thị bao gồm:

Xóa bỏ quy hoạch cấp huyện, chuyển thẩm quyền lập và phê duyệt quy hoạch về cấp tỉnh.
Tái cấu trúc không gian đô thị, định hướng phát triển theo trục hành lang tỉnh và vùng đô thị hóa liên xã.
Tăng cường liên kết vùng và tích hợp các loại quy hoạch (đô thị, đất đai, giao thông, môi trường).
Cập nhật dữ liệu quy hoạch thông qua công nghệ GIS và chuyển đổi số.
Đơn giản hóa quản lý đầu tư, với chủ đầu tư làm việc trực tiếp với cấp tỉnh.

Việc thực hiện hiệu quả các nội dung trên sẽ góp phần định hình hệ thống đô thị Việt Nam đồng bộ, hiện đại, và bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới. Các địa phương như Hà Nội, TP.HCM, và Đà Nẵng, với kinh nghiệm thí điểm cải cách hành chính, sẽ đóng vai trò tiên phong trong việc điều chỉnh quy hoạch đô thị theo mô hình chính quyền 2 cấp.